Kiedy tak się dzieje? Z czymś takim mamy najczęściej do czynienia w przypadku separacji lub rozwodu rodziców.
Stan faktyczny, jaki powstanie po orzeczeniu rozwodu, zależy w dużym stopniu od samych małżonków. Jeżeli są zgodni w kwestiach rozstania i podziału ich wspólnego do tej pory majątku, jak również są zgodni w rozdzieleniu pomiędzy siebie wspólnych do tej pory obowiązków, sądy przystają najczęściej na ich ustalenia, oczywiście pod warunkiem, że nie budzą one zastrzeżeń prawnych i nie wyrządzają komuś szkody.
W kwestiach dotyczących wychowywania dzieci jest całkiem podobnie. Jeśli rozwodzący się małżonkowie wspólnie godzą się, że to jedno z nich powinno dalej mieszkać z dzieckiem (dziećmi), a drugie będzie miało z nimi ograniczony kontakt, prawdopodobnie tak właśnie będzie brzmiało orzeczenie sądu w tej sprawie. Natomiast, jeśli oboje rodzice chcą na równi wpływać na wychowanie dziecka, powinni wspólnie ustalić tzw. pisemny rodzicielski plan wychowawczy. To w nim jest miejsce na zadeklarowanie, kto odpowiada za utrzymanie, kto za płacenie alimentów, które z rodziców pojawi się na zebraniu w szkole itp. Mniej więcej właśnie tak wyglądają kwestie sprawowania władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi od strony rozwodzących się rodziców.
A jak ten sam problem wygląda od strony dziecka? Kiedy wola dziecka ma znaczenie? Kiedy osoba małoletnia może, samodzielnie decydować, z kim chce mieszkać? Czy 13. letnie dziecko może o tym decydować?
W Polsce podobnie jak w wielu innych krajach, w podejmowaniu decyzji dotyczących sprawowania opieki nad dzieckiem, sądy kierują się przede wszystkim (jeśli nie wyłącznie) dobrem dziecka i ochroną jego najlepszego interesu. W takim przypadku sądy biorą pod uwagę wiek dziecka, jego stan emocjonalny i względy zdrowotne.
W jakim wieku dziecko może decydować?
W Polsce ustawowo nie istnieje konkretny wiek dziecka, po którego ukończeniu dziecko może samodzielnie decydować o tym, z kim chce mieszkać. Sąd podejmuje decyzję w tym zakresie, biorąc pod uwagę zdanie dziecka, z tym że nie jest to jedyny czynnik, brany przez niego w orzekaniu pod uwagę.
W przypadku 13-letniego dziecka sąd może uwzględnić zdolność małoletniego do wyrażania swoich preferencji i zdania. Sąd może tak zrobić, ale nie ma takiego obowiązku. Niewątpliwie zdanie trzynastolatka może mieć większą wagę, niż zdanie młodszego dziecka, ale tylko „może mieć”, wcale nie musi!
Na podstawie jakich przesłanek sąd podejmuje decyzję?
Różne czynniki, okoliczności, czy też przesłanki mają wpływ na decyzję sądu orzekającego w przedmiocie miejsca zamieszkania dziecka po rozwodzie rodziców. Oto niektóre z nich:
- wiek dziecka;
- stan zdrowia dziecka i jego zdolności emocjonalne;
- stosunek dziecka do każdego z rodziców i poznane przez sąd w trakcie postępowania różnice w tym zakresie;
- stosunek każdego z rodziców do dziecka;
- stabilność i jakość relacji między rodzicami;
- możliwość zapewnienia dziecku odpowiedniej opieki i wsparcia przez każdego z rodziców.
W celu właściwego rozpoznania sprawy, sądy prawie zawsze korzystają z opinii psychologa lub innych ekspertów.
Co może zrobić dziecko?
Choć dziecko nie ma pełnego wpływu na decyzję sądu, ma jednak nienaruszalne prawo do wyrażania własnych preferencji i opinii. Sąd może wziąć pod uwagę zdanie dziecka i często tak właśnie się dzieje. Ma to miejsce zwłaszcza w sytuacji, gdy z uwagi na swój wiek dziecko potrafi w sposób jasny i logiczny, wyrazić swoje preferencje w tym zakresie.
Trzeba podkreślić, że wiąże się to z kwestią poszanowania praw podmiotowych dziecka. Właśnie z uwagi na te prawa, na w ten sposób rozumiany interes, powinno dziecko mieć możliwość wyrażenia swoich uczuć i opinii w sposób pełny, bezpieczny i bezstronny.
Czy dziecku można jakoś pomóc?
Oczywiście, że można pomóc. To rozwodzący się rodzice absolutnie powinni pomóc swojemu własnemu przecież dziecku, w tej bardzo trudnej dla niego sytuacji. Oboje powinni go emocjonalnie wspierać i powinni wysłuchać, co ma w tej sprawie do powiedzenia. To jest bardzo ważne!
Tak więc, jeśli chcesz pomóc swojemu dziecku, to:
- wysłuchaj, co ma do powiedzenia i bądź człowiekiem otwartym na jego uczucia i opinie;
- wyjaśnij dziecku, że sąd chce jego dobra i że podejmie decyzję w jego najlepszym interesie;
- przekonaj dziecko o tym, że rodzice będą nadal obecni w jego życiu, i będą się nim opiekować;
- wspieraj emocjonalnie dziecko, pomagając mu radzić sobie z trudnościami;
- zapewnij dziecku kochające, stabilne i spokojne środowisko do życia.
Podsumujmy zatem…
Po ukończeniu 13.roku życia dziecko może samodzielnie dokonywać czynności procesowych w sprawach, które jego dotyczą. Nie oznacza to jednak, że w tym wieku dziecko może samo wybrać, u którego rodzica chce, po ich rozwodzie zamieszkać. Może jednak wyrazić swoją opinię, a rozpatrujący sprawę sąd, po uprzednim jej zbadaniu, weźmie pod uwagę zdanie dziecka.
W pełni samodzielna decyzja w tym zakresie może być podjęta, dopiero po ukończeniu 18. roku życia, to jest z chwilą nabycia pełnej zdolności do czynności prawnych.
